2.
3.
zomer van 1814, eerste europa-reis;
mannheim, duitsland, bij frankfurt. een paar uur zonder jane. folklore opsnuiven.
de naam frankenstein is niks van geneve waar F geschreven is.
is echt een naam van hier, deze regio aan de Rijn.
er is een kasteel frankenstein, niet zo populair voor toeristen, die anders veel kastelen schetsten en bezochten.van waar zij waren op drie uur niette bereiken te voet.
amper een echt kasteel.
maar van ver duidelijk te zien vanuit gernsheim, waar hun boot lag!
zeker heeft een gids hen aldus verteld over konrad dippel. was een vd favoriete vertellingen aldaar.
behalve ook het verhaal dat er in dat kasteel kannibalenmonster ook ooit woonde.
pastoorszoon, geboren in 17e eeuw in dat kasteel, was toen militair hospitaal.
wilde persé het pand bezitten.
studeerde alchemie. levenselixir.
werd uit stressburg verjaagd omdat hij graven beroofde voor anatomische experimenten.
was ervan overtuigd dat hij doden tot leven kon wekken met injectie van bloed en botten, van mensen en dieren.
in boek van mary gebruikt de dokter beenderen van dieren.
stierf op zijn 61 niet het pand kunnen kopen.
victor = jeugd shelley plus naam god in paradise lost
4.
prometheus is volgens lààt-griekse mythe een titaan die op bevel van zeus de mensheid creëerde.
met klei van beotië een mens wist te kneden;
hij maakte die naar gods evenveel en blies er leven in.
scheen mogelijk eind 18e eeuw toen fysicus Luigi Galvani die kon wijzen op dierlijke elektriciteit
(dus niet van machines of bliksem) door de spieren van een dode kikker tegen twee metalen te houden;
zijn neef Giovanni Aldini zette dit voort, gespecialiseerd in kadavers van dieren weer tot leven te wekken met elektrische stroom
over haar mede-reizigers van frankrijk naar zwitserland;
walging; “gemakkelijk als een prometheus nieuwe mensen te maken dan om van deze barbaren mensen te maken.”
5.
een citaat van milton, god spreekt tot lucifer: heb ik jou soms gevraagd om van mijn klei, mensen te maken?
heb ik jou soms uit het duister geroepen om mij te gaan komen verdedigen?
is een morele aanval op dokter frankenstein, die zelf een mens creëert, maar daarmee iets doet dat indruist tegen gods wil.
boek wordt ondanks dit opschrift ten zeerste geschreven met sympathie voor victor frankenstein, dus we kunnen ons niet inbeelden
hoeveel consternatie deze blasfemie wekte.
-paradise lost; F identificeert zich met adam; net als adam eerst argeloos en paradijselijk en dan verknoeid
én hij identificeert zich met satan, hij voelde namelijk wraak en verbittering
(zoals blake zei: zonder dat hij het wist stond milton aan de kant van de duivel”)
voor romantici is het paradijs een gevangenis, met verbod op kennis. (faust)
27 opschrift van het boek F:”did i requested thee, maker, from my clay / to mold me man?"
zonde rmiltoniaanse context is monster hier een hoogmoedige adam, een Victor een dictatoriale god…
6.
brits-amerikaanse serie
penny dreadful
drie seizoenen nu afgelopen
Rorry Kinnear
7.
uitgever is lackington
S eerst met het ms naar Murray - cfr byron en walter scott
die houdt even aan maar hapt toch niet toe
proza minderwaardig, cfr walter scots frustratie
Lackington = gespecialiseerd in magie en occult
500 exemplaren, goedkope editie
ANONIEM
pas nà de afspraken zegt S ik ben niet de auteur enkel de agent; verzwijgt dat schrijver jonge vrouw is.
werd verkocht als een goedkope editie.
plus: 1818: napoleon zit al drie jaar op sint-helena; 1815 is congres van wenen; europa is zich aan het herstellen;
alle romantische idealen zijn de kop ingedrukt; biedermeier.
1818: northanger abbey van jane austen, parodie op de gothic novel.
8
de grote zes;
oude generatie, de kiem van de romantiek
william blake, visionaire einzelgänger, net als mary Shelley geobsedeerd door miltons paradise lost
william wordsworth, de natuur, het natuurlijke, in deze context minst van belang
coleridge; mijn grootste favoriet, intrede van de opium en de droom; "wat zou ik graag, zoals de indische vishna, ronddryven op een oneindige oceaan binnenin de bloem van de lotus, om maar één keer om de paar miljoen jaar wakker te worden voor telkens één minuutje, enkel om in te zien dat ik overnieuw voor een paar miljoen jaar inslapen ging…"
nieuwe generatie, anarchistisch, agressief, maar ook humanistisch;
lord byron, schoonbroer, percy shelley, met wie getrouwd, en nieuwkomer keats, van wie shelley schoorvoetend moest toegeven dat die erg goed was.
keats on-aristocratisch, chirurg, was toen cfr verpleger. a-politiek, “ a thing of beauty is a joy forever”,
9
jaren zeventig,
geleidelijk opheffen hogere en lagere cultuur
plus feministische golf in literatuurstudie
effectief nu enige nog gelezen; jane austen, gezusters brönte, mary shelley.
10.
blake
moeder van mary was een schrijfster, mary wolestoneraft,
1, “Original Stories From Real Life”, 1788, voor kinderen, educatie, zwanger van kind = “william," = mary2:
geïllustreerd door de dan nog beginnende william blake
illustratie twee dode kinderen = bij een verhaal van mary1 over een man die wegvlucht uit de maatschappij, afhankelijk van passerende vreemden = = bron frankenstein
11
iemand die per ongeluk kwaad aanricht
die beteuterd naar zijn eigen onheil kijkt
is basic frankenstein-mythe
vind dus zijn oorsprong bij wolestonecraft en blake.
12.
zwitsers-britse schilder (geboren in zurich, avontuurlijk man,
bij een uitgever om te ontmoeten Thomas Paine, daar aan tafel vnl Mary Wolestonecraft.
mary wolestonecraft is met Paine naar parijs geweest om daar te debatteren aan zijde van de Gerondisten, revolutaire oreerders.
mary had een fatale bond met henry fuseli, “de nachtmerrie”.
wollstonecraft was in principe bereid geweest derde viool te spelen met de fuseli’s.
“de nachtmerrie” is schilderij van 1781. schoolvoorbeeld vroeg-romantiek. incubus.
13.
recap
14.
coleridge:
een van de vele gasten bij godwin;
huis in somertown is The Polygon
in somer town veel uitgeweken fransen; “little france”;
primrose hill soms geweerschoten ve duel.
wijk net niet modieus maar toch zeer levendig
mary aanwezig bij vele bijzondere bezoekers
gast is charles lamb, die woonde samen met zijn zus, die hun moeder ooit vermoordde en wiens brieven nog altijd ruiken naar pijptabak
ook gast in William hazzlit
godwin ging zelf wel eens op bezoek bij Turner
ook gast is coleridge, kwam als een meteoor in hun leven in 1799, komen eten vaak ook logeren voor dagen
hoewel godwin atheïst toch door coleridge dagelijks bidden voor het eten
op een dag mary moet gaan slapen maar verstopt zich achter zetel en hoort “mariner”
door stiefmoeder vanonder zetel gesleurd. 1806!
coleridge kwam in londen op bezoek bij de vader van mary shelley, was een populaire man in progressieve om niet te zeggen revolutionaire milieus,
milieu dat aanvànkelijk sympathiseerde met de franse revolutie
mary shelley was een achtjarig kind () zat samen met haar zus onder tafel te luisteren naar “the ryhme of the ancient mariner”
spookschip op zee, de vliegende hollander - - dat keert terug in haar beroemde boek frankenstein,
is een verhaal verteld door frankenstein aan een zeeman, die op antarctica zitten vastgevrozen.
15
walton zegt:”God heeft nooit gewild dat we zo’n weg naar west-indië zouden zoeken”
als het ijs breekt, keert walton terug - victor is het daar niét mee eens.
robert walton in F is op zoek naar een mythisch paradijs àchter antarctica, naar datgene dat de naald in het kompas aantrekt.
16
recap
17
godwin;
blijkt in brieven genereuze en geduldige man.
inhoud political justice: de mens is vrij geboren. je moet niet aan maatschappelijke wetten gehoorzamen als die indruisen
tegen je eigen individuele rechtvaardigheidsgevoel.
godwins opvoedkunde:
had plannen voor een school, humanistisch:
verbeelding moet worden aangewakkerd.
discipline minder belangrijk dan affectie leerling/leerkracht;
kwam niet van de grond, besloot van zijn pen te leven.
1793:“political justice”: hierin roep Godwin op om voorbeeld van Frankrijk te volgen.
1794: oorlog met frankrijk. zou 20 jaar lang geen vrede zijn.
18
godwin even opgepakt maar toch niet vervolgd.
hij schreef een verdedigende redevoering voor 13 revolutionaire vrienden die de doodstraf boven hoofd hadden hangen.
“october treason trials”, getekend door sir thomas lawrence” - prent
verscheidenen bevrijd, maar niet Joseph Gerrald, die hij had aangeraden om gene millimeter breed toe te geven.
Gerrald sterft in gevangenis aan tbc, toch voelde godwin zich principieel niét schuldig.
19
bij een uitgever om te ontmoeten Thomas Paine, daar aan tafel vnl Mary Wolestonecraft.
mary wolestonecraft is met Paine naar parijs geweest om daar te debatteren aan zijde van de Gerondisten, revolutaire oreerders.
mary had een fatale bond met henry fuseli, “de nachtmerrie”.
had al een dochter, fanny imlay
“a vindication of the rights of women”, 1792 - niet bijster verkocht maar uiterst invloedrijk; mary hooggeprezen, best uitziende vrouwen van haar tijd
mary had een dochter, “frances”, dwz fanny, met de voze amerikaan gilbert imlay,
toen in parijs leren kennen, was liefde, maar getrouwd voor de protectie vh amerikaanse burgerschap (fransen waren engelsen aan het oppakken)
door hem achtergelaten, zelfmoordpoging, tweede keer door met stenen in kleren van brug te springen, bewusteloos uit het water gevist
aan met godwin, snel zwanger tot hun verbazing, snel getrouwd in kerk saint pancras,
ging wonen aan primrose hill, in somers town.
ze waren ervan overtuigd dat het een jongen zou worden.
mary te vrijgevochten en teveel met een boek bezig voor huishouden te doen, tot godwins discontent.
beiden teveel al in eigen gewoonten om nog goed te matchen.
godwin veel weg, mary verlatingsangst.
is wel nà oplevende periode.
#portret john opie is van die tijd. hoge waist = voor vrijgevochten en zwangere vrouwen handig, nieuw. glimlachend.
mary was gek op kinderen
in “a vindication” benadrukt zij dat verwaarlozing kinderen bron van grootste evil is; cfr frankenstein.
ook in “a vindication”: aanraden meisjes die thuiskomen na feest om hun feestkleren uit te doen voordat ze in bed gaan liggen slapen (:
voor de bevalling: godwin leest mary haar lievelingsboek voor, werther.
bevalling van 9 uur. maar alles ziet er goed uit. kort tevoren zelfs een unieke komeet aan het firmament, geluksteken.
hevige koortsaanvallen
dan toch naar het westminster hospitaal met koets.
volgende dag probeert ze mee te lachen als ze puppies brengen om aan haar te zogen - de baby mocht niet aan haar zogen eens angst voor vergiftiging.
wellicht besmet door de handen die de placenta verwijderden
tien dagen na de geboorte dood. (op haar 38e!)
memorial:”zeker voor een vrouw buitengewoon begaafd”
godwin in diepe put.
20
godwin publiceert biografische schetsen over mary - zeer schandaleus;
fanny onlegaal geboren, mary2 illegaal geconcipieerd, … zelfmoordpogingen, …
— er was net een antifranse, dwz regressieve tendens in engeland gaande;
vb The Anti Jacobin Review; encyclopedie; “prostitutie: zie mary wollstonecraft.” werd heimelijk gesubsidieerd door de regering.
eeuwigdurende schade berokkend.
ook godwin zelf in diskrediet. onterecht ook als zijnde iemand pro abortus.
als volwassen vrouw leest mary2 dit boek, en concludeert: je mag niet liegen, maar je mag ook zeker nooit de waarheid zeggen.
21.
schuldgevoelens mary over dood van haar moeder.
veel doden in frankenstein
de moeder van victor sterft jong
in frankenstein: de doctor heeft het monster tot leven gewekt, vlucht weg in een zijkamer;
“ik droomde dat ik Elisabetjh zag, in de kracht van haar leven, in de straten van Ingolstadt,
aangenaam verrast omhelsde ik haar, maar wanneer ik haar mond wilde zoenen, werd die helemaal lijk-kleurig
als de dood zelf, ze begon er helemaal anders uit te zien, en ineens was het alsof ik het lijk van mijn dode moeder in mijn armen hield;
een sluier omnevelde haar vorm, en in de plooien van haar flanel zag ik grafwormen kruipen.”
22
wanneer wordt overwogen mary onder te brengen bij familie, zegt godwin:”Tell Mary i will not give her away, and she shall be nobody’s little girl but papa’s.”
samenzijn met bijna religieuze intensiteit.
1801 maryjane clairmont arriveert in het polygoon.
gauw getrouwd, in 18101. op één dag twee keer getrouwd. vermoedelijk was ze eerder nooit echt getrouwd met clairmont.
maryjane vial clairmont heeft duistere roots, maar alleszins komende van genève, zwitserland… misschien daarom slechte connotaties geneve in frankenstein.
veel slechte kritieken in ver met mary wollstonecraft, maar ze werd toch de eerste noemenswaardige vrouwelijke uitgeefster in londen
tactloos, roddelend, leugenachtig
hazzlit en lamb etc verwijderen zich van het salon
ze heeft de kinderen Charles Clairmont en Clair Clairmont en later william godwin jr
boeken verkopen om den brode - - veel kinderboeken; begin 18e eeuw opkomende rage nursery rhymes
was vials idee. mary2 “slechtste idee ooit.” godwin:”beste idee ooit.”
“The Juvenile Library”;
ancient mariner geweigerd. wordsworth wou niet. hazlit doet een grammatica.
‘de zweedse familie robinson” door mary-jade vial
the tempest editie; gelezen door MJ; “o father what a beautiful creature, is it a spirit?” vader:”no girl, it eats, it sleeps, and has senses such as we have."
Overzicht kinderen:
mary1 heeft fanny imlay
mary 1 en godwin hebben mary
vial heeft charles en clair
vial en godwin hebben charles
mary werd educatief uiteindelijk niet gepushed en niet genegeerd;
haar leven werd door de clairmonts intrede overhoop gegooid
-dan: winner verhuisd naar snowhill, 41 SKINNER STREET. verhuizen zonder aandacht te trekken van de onuitbetaalde huisbazin van de polygone.
dus weg van het semi-rurale rustieke, weg vh graf van haar ma
(: in skinner street ging nicholas nickleby solliciteren voor dotheboys hall)
die buurt is holborn: veel boekhandels en slagers, maar vooral gevangenissen. cfr hogarth ‘a rake’s progress” = daar getekend
volgepropte gevangenissen, erg veel aangingen, publiek enthousiast, begin 1800 meer dan ooit
daarbinnen dat gecultiveerde boekenwinkeltje een distopia
slechte gezondheid;
psychosomatisch ehemalige; aversie stiefmoeder; Godwin wordt meer afstandelijk en streng
mary een enorm hard werkende student, alles overheeft voor goedkeuring en aandacht van haar vader
vader in schulden en depressief, aldus onderhevig aan bestuur van vial
23
in 1811 een halfjaar naar ramsgate (niet ver van dover, iets hoger), van 1812 tot 1814 naar schotland, namelijk dundee, boven edinborough
-in ramsgate voelt ze zich verlaten en alleen. ze is dan veertien.
dundee is zes dagen reizen
de sandemanians, commune van een zekere samuel newton
daar gearriveerd zonder een frank op zak, vernederd; godwin schuldig en angstig
net als zij was zij enorm gereserveerd, niet hart blootgeven. hij snapte haar niet.
toch leeft haar verbeelding daar op
stranden; radicale ideeën, jacobijns; isabelle; samen spookverhalen lezend
victor frankenstein trekt ook naar gebieden rond edinborough, Cupar, saint-andrews en tay-shore
In Dundee zelf beweert men dat shelley hier, bij de baxters, aan F begon te schrijven.
alleszins erkent ze zelf dat ze hier inspiratie vond.
het huis van de baxters ziet uit op walvisvaardershaven
vele schepen kwamen nooit meer terug van antarcitaca en daar werd dan druk over gepraat; ingesneeuwd zoals walton in F;
coleridge heropgeflakkerd
tartaanse rok is typisch voor mary in deze periode, dwz de periode waarin ze ook S zal leren kennen
robert walton in F is op zoek naar een mythisch paradijs àchter antarctica, naar datgene dat de naald in het kompas aantrekt.
24
burr:”in het salon kwam shelley naar binnen als een slang in het paradijs”
25
sussex, 1792; aristocratiche familie;
shelley as de zoon van patriciër, bestemd om in de house of commons te zetelen.
breuk met vader wegens misdragingen, getrouwd in schotland met een dochter ve cafébaas,
dan naar het lake District; naar ierland voor politieke pamfletten. vrouw opnieuw zwanger maar in 1814 percy bij haar weg.
er is familiale gekte in shelley’s familie en in deze periode, shelley behoorlijk krankzinnig (wil zijn zussen kidnappen, een bedelares adopteren, boodschappen in flessen etc)
S staat in brand om de wereld te verbeteren, zijn honger naar goede daden consumeerde hem helemaal
maakt kolossaal veel schulden. zijn vader probeert hem te onterven, dat gaat niet, maar zal lang leven.
jaarlijke toelage en som van zijn grootvader - dat bedrag vier maal opgedaan; overal schuldeisers. “achtervolgingswaanzin”
26
atheism
oxford:”necessity of atheism”, verbannen wegens niet willen erkennen;
27
shelley ziet in godwin een nieuw vaderfiguur. brieven. godwin geleidelijk ontvankelijker, vnl voor de financiën.
plus ook moreel want op dat moment is godwin vnl vijandig bejegend. reputatie is vervallen.
! shelley adoreert “political justice” maar kent allen 1e druk, godwin heeft in latere edities sterk gederadicaliseerd.
godwin niet onder de indruk van queen mab 1812, zeer anti-huwelijk
queen mab is niet op rijm, en bevat de frase:”there is no god”, goed voor eeuwig verdoemde reputatie.
iemand die arm is maar een goede zaak dient mag zonder verplichte dankbaarheid gebruik maken van het kapitaal van rijken.
mary leert percy kennen langs de brieven aan haar vader; percy stelt zich daar zeer heldhafitig romantisch op. sprookjesprins.
ze wil hel doodgraag ontmoeten.
28
mary en shelley hebben elkaar nog steeds niet ontmoet.
toen ze terugkwam, even over en weer, was S daar, maar wellicht ging zij boven meteen rusten om te recupereren van de hevige reis.
1e geattesteerde ontmoeting is 5 mei 1814. shelley kwam die maand zeven keer langs in skinnerstreet. mary werkte in de bookshop.
shelley in bookhandel op zoek naar godwin. dan stapt mary binnen, tartaans gerokt. opwinding. samen even een deur uit.
bij ontmoeting; aan hogg wordt duidelijk waarom opwinding ook, bij S: dochter van godwin én wolstonecraft!
-S alsmaar vaker langs, godwin teveel troubleshooters om te zien wat er gebeurt; jane vaak mee op stap ter verdoezeling.
26 juni 1814 volgens S nam M het initiatief. zij en jane naar graf moeder saint pancras.
S opent zij hart; “mijn pa wou mij in zothuis steken, ik experimenteer met chemie en alchemie om doden tot leven te wekken, …
27 juni 1814 voor eerste keer seks. op graf ma. wegens met wilgen omzet.
wanneer hun relatie ter sprake kwam, verbood godwin dit ten stelligste.
als ze hem beweren dat ze ermee eindigen, gelooft hij dat graag, wegens financiën. zo S aldoor aan huis. M terwijl boven.
jane smokkelt liefdesbrieven naar boven.
op een dag rent een verwilderde S naar de schoolkamer boven waar M zit. stiefmoeder rent er achteraan, S dut haar gewelddadig opzij.
S dint M om laudanum te nemen en zal zichzelf daarna door zijn kop schieten.
M bezweert hem terug te gaan.
enige dagen later S zelfmoordpoging bewusteloos aan laudanum.
godwin schrijft “ik smeek u om mijn vlekkeloze argeloze mijn jonge kind met rust te laten…”
29
grootste probleem is namelijk: was al is naar schotland om met de 16-jarige harriet westbrook te trouwen, dochter ve caféhouder; een dochter samen.
getrouwd met haar, alleen om haar te bevrijden van domestic burden, dwz lesgeven
hij wilde ook persé dat zijn vrouw harriet westbrook een relatie zou beginnen met zijn beste vriend, hogg.
vrouw opnieuw zwanger maar in 1814 percy bij haar weg.
30
afscheidsbrief voor godwin, met koets naar dover, M net zwanger, vissersboot naar calais
jane mee. clair clairmont. stiefzus, dwz zelfde pa andere ma.
stiefmoeder erachter in calais. vind het drietal. jane bereid om mee terug te gaan - paar uur later weer niet meer.
zelfde dag belangrijk leerling van godwin die godwin vergeefs om hulp vroeg zich voor z’n kop geschoten
en de tienjarige william godwin ook drie dagen totaal spoorloos.
- zo kwam S in G’s leven, als een komeet, financieel beloftes nauwelijks nagekomen.
de roddel “godwin heeft voor 1500 pond twee van zijn kinderen aan S verkocht.”
godwin zal twee jaar en een half niet meer met zijn dochter willen praten.
31
28 juli - 1814 de smalle straten van calais waren overvloeid met engelse toeristen.
blokkade napoleon verbroken
shelley verkoopt zijn horloge en juwelen.
parijs hàten ze. geen bestrating. modder. armoede. bedelaars. gewonden.
de ladys in parijs veel uitdagender gekleed met decolletés etc; zij daar misplaatst.
isolatie.
S leent geld; voor reis naar zwitserland.
op hotel vergeet Mary de doos met allemaal brieven en manuscripten van S en van godwin.
met muil-ezel door post-oorlog-landschap.
32
door de alpen. de staël en recamier waren er indertijd door afgestoten (teveel zon op hun open boezems)
de “kinderen” van wordsworth in verrukking.
zwitserland ontgoochelt. teveel geld en teveel mensen (en zij te arm)
plan: rijn, nederland,maassluis, naar engeland.
storm. bijna verdronken. M ruzie met een man die pro slavernij is.
33
victor ontmoet frankenstein weer $
34
boek over geschreven, toeristische lectuur, één jaar voor frankenstein
35
torquay en clifton bij bristol
inmiddels weten ze dat M zwanger is.
eenieder hield hen nu af - maar ze namen wolestonecraft als voorbeeld.
(wollstonecraft was in principe bereid geweest derde viool te spelen met de fuseli’s)
mary mocht thuis niet meer binnen.
jane, die door godwin werd gezien als slachtoffer, mocht terug àls contact mt S verbrak.
M woont in Church Terrace, pancras, maar niemand komt. tot haar verbazing.
behalve thomas love peackock.
S moest zich verstoppen voor schuldeisers. letterlijk.
alleen zaterdagavond 23:59u thuis, zondag was het wettelijk verboden om arrestaties te verrichten.
lagen dan de hele dag in bed.
vertellen dan ook veel griezelverhalen, gothic modus;
jane helemaal bang, “mijn kussen beweegt”, S vond leuk om bang te maken. S uit bed om Jane bij Mary te laten liggen.
= al dan niet onbewust, jaloezie, driehoeksrelatie.
M leest werken van haar ouders - waarom wordt ik gestraft voor het uitvoeren van hun principes?
M meelij met haar pa, meer dan met zichzelf
S leent hem 700 pond.
Godwin neemt aan zonder bedankt te zeggen. (:
S wil soort commune. Hog is er. S stimuleert dat ze wat met mekaar beginnen. hog ziet dat wel zitten, M enkel als een offer aan S.
gebeurd? is niet bewezen. wellicht niet ze verzoekt uitstel wegens zwanger.
S was vegetarisch.
22 februari: clara twee maanden te vroeg geboren;
verhuizen naar arabella road, pimlico, londen
Ms crisis uit zich in eindelijk ronduit uitspreken tégen clair, die ze terug naar skinnerstreet wil.
dubbel moordgevoel: tov ma, tov kind. aldoor gevoel dat het “gered had kunnen worden”.
shelley rond zelfde tijd onterecht gediagnosticeerd met tbc.
ze las “the faerie queen” van Spenser; “prometheus maakte mens van dieren ledematen.”
opnieuw zwanger nog in 1815.
op verlof in torbay in de zomer van 1815: in torquay bij devon, napoleon was daar, op eiland torbay, klaar gemaakt wordende voor sint-helena.(na elba)
passeerde daar dus en liet zich zien op het dek ter jolijt van de mensen in devon. (Napoleon werd gevangengezet in plymouth)
mary alleen in clifton, S op pad;
in clifton:
clifton was welvarend geworden doordat daar vlakbij Bristol floreerde van slavenhandel.
abolition in 1807. (hoewel in praktijk meer dan ooit!!)(na 1807 zijn er meer slaven naar cuba en brazlilie verscheept dan alle eeuwen daarvoor samen)
formeel helemaal gedaan in 1833, nog processen tot 1843.
daar ziet ze de zwarte bevolking als totaal uitgestotenen.
godwin was indertijd pro de suikerboycot voor abolisten; M en S evenzeer. in 1790’s. ze weigerden suiker te eten.
36
uiterlijk monster versus slaaf
de ledematen van F zijn “naar proportie gekozen”; maar 2 meter 40 !
maar: gele huid, nauwelijks bedekkend de aders en spieren daaronder
haar lustrous zwart, dwz glimmend zwart
tanden parel-achtig wit
waterachtige ogen, grijsbruine oogkassen
strakke zwarte lippen
in frankrijk slavenhandel langer; alle protagonisten van Frankenstein zijn frans.
! frankenstein heeft gele huid, zwart haar en grote ledematen = toen gebruikelijke perceptie van oosterse “Lascars” met afrikanen en west-indianen;
idee om op basis van iemands uiterlijk te oordelen dat die geen moreel bewustzijn heeft.
37
clair + byron
mary: 24 januari 1816: tweede kind. william.
uitval S Godwin zeer heftig. S ook ni meer bij machte godwin te sponsorren.
“we gaan weg voor een jaar” aldus S.
waarom zo plots, en waarom geneve?
-geneve traditie exiles, gibbon, voltaire, de staël, legendarisch huis van vrijheid.
byron was in londen, claire is in londen. maart 1816.
byron was nog veel hogere adel, door dood grootoom op tiende erfenis en Lord
in piccadilly, fans staan rond zijn deuren te wachten.
byron had invloed op committee drury lane, clair had toneeltekst.
clair schrijft hem brieven met een stempel van S om te doen alsof ze van adel is.
obstinaat attacheren tot ze toegang krijgt.
ze ontmoeten elkaar. schijnlijk heeft ze gedichten van hem gezongen aan de piano. tijdelijk is hij gecharmeerd.
zij is bewildered.
enige manier om zijn aandacht gaande te houden: haar asociatie met Mary en Shelley.
S had B “queen mab” gestuurd en M en S waren berucht.
byron had ook al Godwin geholpen met intro aan John Murray.
(byron heeft kubla kahn aan murray geholpen)
claire:”mary zou héél graag uw adres in zwitserland weten.”
claire zwanger. byron met een naar napoleons koets gemodelleerde koets in rush naar zwitserland. 23 april. weten dan nog niet van de zwangerschap.
38
een week daarna ook de S’en het kanaal over; 3 april 1816.
claire had vernomen naar waar byron ging, nl naar geneve, en drong er daarom bij de S’en op aan
daar ook naartoe te gaan; ze gingen hem dus voor.
13 mei in geneve, hotel de sécheron, wat later naar maison chapuis, chalet met privé haventje, nabij dorpje cologny.
de shelleys verbleven ten oosten van het meer van genève
mary, shelley, claire, baby william 5 maanden.
39
byron was tegen “vrije liefde”. was conservatief. vandaar ook naar geneve.
op 27 mei: S meets Byron.
polidori, lijfarts, slecht schrijver ok. wel essay tegen de doodstraf geschreven. wel op aanzoek van Murray een dagboek bij! maar dat staat wel vol fouten.
40
diodati
villa diodati: aan de Belle Rive oever, tuinterras, balkon met zicht op voet van het jura. grijs, charmant, gelijk modern, topper van rond het meer.
daar op 10 juno. hotel daar tegenover telescopen te huur.
john milton had in 1638 in de villa diodati verbleven
41.
slechte zomer van 1816; in indonesië de Tamboro, de sterkste vulkaanexplosie ooit,
stof in de atmosfeer
koude; in australië s zomers sneeuw; graantekorten, wereldwijd hongersnood
uitzonderlijke stormen en bliksems in europa
42.
mary, shelley, claire, baby william 5 maanden.
polidori viel voor Mary; Mary maakte daar korte metten mee.
spanning dat S niet doornbrak tov byron superster
clair zwanger van byron zonder dat byron da weet
mary wil van clair vanaf, S vermoedelijk flirt met Clair
clair jaloers op het talent van haar zus
43
de uitdaging om te schrijven werd gesteld door Byron.
veel stormen. veel bliksem. is elektrische kracht.
op byrons aanraden lezen ze gothische duitse verhalen.
duitse griezelverhalen en christabel. = onvoltooid maar meer coherent dan gemiddelde coleridge, spookachtig, demoon, ontvoering, lesbisch
percy shelley in inleiding: we spraken af zelf zo’n verhaal te schrijven - ik, byron en mary.
alsof F enige verhaal toen. klopt niet, want:
44
shelley: ni aan begonnen, was geen verhalenverteller; wel idee S verhaal over vrouw met ogen ipv tepels.
byron: mapezza, over een man die naar een kerkhof gaat Om te sterven
deze zomer begon Byron te schrijven aan manfred; over een magiër die crepeert aan zijn schuldgevoelens; is ook frankensteinesk.
45
polidori: gebaseerd op het verhaal van byron; gaat erop verder; op drie nachten geschreven; the vampyre
over twee jongenmannen op tour door europa, een van hen zijn geliefde wordt gebeten door de ander,
die een vampier blijkt.
talentloos geschreven, onopgemerkt; door bram stoker geactiveerd in 1897, dus 80 jaar later
lackington zou normaal niet hebben herdrukt.
maar het vampierenverhaal van byron maakte veel ophef en daardoor nieuwe belangstelling.
dwz “the vampyre” a tale by Lord Byron
in april 1818. later aangepast, anoniem, maar de reclame was gemaakt.
46
dus twee grootste griezelmythen op één avond geoncipieerd
47
en, mary, jij al wat geschreven?
in haar eigen inleiding in 1931, versie van inspiratie:
doel van dit pretace = commercieel;
tweede mythe, nl die van de conceptie;
boek schrijven is cfr monster maken; gedurig hard werk; schrijven pas langer nà die avond;
anderen begonnen direct; byron “mazeppa”, ea.
Mary wordt aldoor gevraagd: en? - en ze heeft steeds nog niks.
volgens polidori is ze wél meteen beginnen schrijven.
droom; “uitreikende monster”;
basis-inspiratie tijdens het coleridge-achtige moment van Mary: niet labo, niet elektro, enkel een “bleke student, knielend op de vloer,
met naast hem “het ding dat hij in elkaar gestoken had”, een krachtige motor die hem enkel liet opstoten.
ze deed haar ogen weer open in terreur. rende naar de buitenwereld toe voor troost.
in inleiding van mary; Night waned upon this talk, and even the witching hour had gone by, before we retired to rest. When I placed my head on my pillow, I did not sleep, nor could I be said to think. My imagination, unbidden, possessed and guided me, gifting the successive images that arose in my mind with a vividness far beyond the usual bounds of reverie. I saw – with shut eyes, but acute mental vision – I saw the pale student of unhallowed arts kneeling beside the thing he had put together. I saw the hideous phantom of a man stretched out, and then, on the working of some powerful engine, show signs of life, and stir with an uneasy, half vital motion. Frightful must it be; for supremely frightful would be the effect of any human endeavour to mock the stupendous mechanism of the Creator of the world. His success would terrify the artist; he would rush away from his odious handiwork, horror-stricken. He would hope that, left to itself, the slight spark of life which had received such imperfect animation, would subside into dead matter; and he might sleep in the belief that the silence of the grave would quench for ever the transient existence of the hideous corpse which he had looked upon as the cradle of life. He sleeps; but he is awakened; he opens his eyes; behold the horrid thing stands at his bedside, opening his curtains, and looking on him with yellow, watery, but speculative eyes.
48
dag daarna weer samen. byron leest kubla kahn. vertellen spookverhalen. en “christabel”, lijkt op F. (Is dat zo?)
Mary zwijgt over Christabel omdat ze geplagieerd heeft: ook in Christabel wordt gezegd “dit werk kwam tot mij als een idee in een lucide droom”.
49
dat uitreiken van armen is dus het allereerste beeld rond frankenstein en dat is dus altijd gehandhaafd gebleven, tot in de meets poppy versies
boris karlov
50
action figure
51
eerste sequel, bride of F, 1935.
is overigens iets uit het Boek, is geen hollywood-shtick
52
hoe idee van leven wekken?
gesprekken over lichaamsdelen tot leven wekken, was actueel met
William Lawrence, dokter, die polidori ging beluisteren, en met wie M en S een professionele kennis hadden.
schudden aan scheppingsverhaal.
53
robert knox; rond 1830; anatomist; betaalde twee moordenaars die voor dit doel moordden.
1830 hielp revival herdruk
cfr 1945 “the body snatcher” met karloff én lugosi.
54
ze las “the faerie queen” van Spenser; “prometheus maakte mens van dieren ledematen.”
in boek van mary gebruikt de dokter beenderen van dieren.
55
ook gesprekken over
ook over Erasmus Darwin die vermicelli tot leven brengt met ellentriek. galvanisme.
ze bespreken ook erasmus darwins theorieën over tot leven wekken let ellentriek.
gevoelig sinds behalve moeder ook haar dochtertje dood.
veel stormen. veel bliksem. is elektrische kracht.
56
de technologie wordt amper beschreven;
“i collected the instrument of life around me”, i might infuse a spark of being into the lifeless thing”
een VONK, ja…
doet dan en suf geel oog open, ademt hevig en en beweging trekt door zijn ledematen.
hij grijnst
hij smaakt brute geluiden
- eerste science fiction, ok daarvoor gullivers travels dat telt niet
én the last man is ook pionierswerk in science fiction
57
katode anode
58
reis door de alpen.
in real chamonix (= mont blanc): Shelley wilde de arve naar zijn bron volgen (over-ambitieus)
op 21 augustus in leest S voor uit Christabel - mogelijk is Dit was het moment waarop F werd geconcipieerd.
hier in desolate bergen. dus drie weken later pas.
in haar dagboek pas hier genoteerd.
59
zwanger versus al die doden in verhaal.
plus william zo durven noemen voor figuur dat sterft (cfr kind bij mann)
clara (gestorven in este bij venetië) en williams (aan malaria in rome) stierven in één en hetzelfde jaar.
in het boek: william is vermoord; de meid justine is de beschuldigde;
victor onderweg: herkent de moordenaar letterlijk tijdens een bliksemschicht
(toneel-idee: gesprek met vader om te proberen uit te leggen dat justine niét de schuldige is…)
william sterft aan malaria in rome.
als ze een maand eerder uit rome waren weggegaan, was dat niet gebeurd.
driemaal moeder, driemaal dood.
! victor F’s jongste broer William wordt door monster van F doodgewurgd.
victor wil zijn leven thuis hervatten - maar hij verneemt dat zijn broer is gedood
nadat victor vlucht
zal dood op weg vinden
in totaal sterven er tien personages in dit boek
broer william is door monster per ongeluk vermoord
justine moritz doet valse bekentenis en wordt ter dood veroordeeld
collega henry clerval wordt vermoord
hij zoekt het monster maar dat lààt zich vinden want heeft verzoek “bride”
victor weigert, op trouwdag zal ik er zijn - in praktijk: elisabeth dood op bed.
iconisch beeld, fuselier, de dood van chatterton etc
60
oponthoud bij voortschrijven aan frankenstein
9 okt 1816 fanny shelley zelfmoord laudanum minderwaardigheidscomplex. shelley had ook al wel eens “zelfmoord” gepleegd met laudanum samen met mary
Mary eenzaam in bath
nodigt allerlei uit, niemand komt.
nodig wel fanny niét uit.
9 oktober 1816: zelfmoord fanny, is ook een dochter van wolestonecraft.
swansea. laudanum.
afscheidsbriefje, naam eraf gebrand, kranten melden “MW”
gouden zwitsers horloge, was cadeau van S en M uit geneve.
reden?
-verliefd op S? “miserie o miserie this world is all to wide for thee”
-ze voelde zich een last voor de familie
-aanleg tot depressie en nergens een bron van inkomsten in zicht
dan toch neemt godwin contact op: om aan te dringen op discretie.
kranten wisten niet wie het was. zelfs charles wist het een jaar later nog niet.
deze zelfmoord gebeurde Terwijl mary aan F aan het schrijven was;
de liefhebbende ongeliefde F is tevens fanny, de outcast
F later dan geneve geschreven, nu pas: in solidariteit, verlatenheid
beoordeeld op haar uiterlijk, namelijk op het niet-getrouwd samen zijn
S begon rond deze tijd paradise Lost voor te lezen voor haar.
“het komt door de gemeenschap dat het op zich onschuldige creatuur tot de notie van slechtheid komt.”
de oorspronkelijke F is vooral een pleidooi om het afschuwwekkende niet pr definitie te verstoten, een sociale boodschap
pas in latere jaren noemt ze het creatuur een “hidiuos prodigy”, gothic: om de commerce.
eindelijk uitgever voor S, namelijk leigh hunt. een radicaal. twee jaar in gevang gezeten libertijn.
ook S portretteert zichzelf als een outcast.
S moet vooral doneren aan Hunt.
61
oponthoud bij voortschrijven aan frankenstein:
dec 1816 harriet shelley in hyde park river serpentine zelfmoord na prostitutie etc
ruzie over hoederecht - shelley verliest dat
S krijgt niét het hoederecht - was ultra ongebruikelijk in die tijd, dus hij wordt gek.
15 december 1816 SenM vernemen: zwangere harriet smith verdronken in de serpentine.
zwanger ve occifier, of misschien van S, die misschien bij haar is geweest vlak voor hij naar geneve vertrok.
S steekt de schuld op harriet haar zus.
van huis verstoten in prostitutie beland.
- - - trouwen met Mary om meer kans te hebben het hoederecht over zijn twee kinderen met harriet toch wél te winnen.
in londen, met de godwins erbij. gedineerd in skinnerstreet.
godwin zo fier als kan - na ooit tegen huwelijk te hebben gepleit.
verzoend. de shelleys leven bij de Godwins en bij de Hunts.
62
uiteindelijk het boek verschenen, tweemaal negen maanden
nog aan F aan het schrijven bij dood van haar kind
heeft nachtmerrie dat ze dood is en toch nog leeft
zit in de laatste hoofdstukken, gaat er totaal in op
Clara geboren 2 september 1817.
maart 1817 voltooid; ze heeft er dus negen maanden aan gewerkt!
500 ex is weinig, maar toch opgevallen publicatie, regen van complimenten.
Godwin: het machtigste werk ooit geschreven door een 20-jarige (ze was 19)
critici waren anti. absurd, implausibel. toch wel goed geschreven. verbeeldingsrijk.
- - - wat las M van die kritieken? ze was in het buitenland voor die verschenen.
ze was blij met de appreciatie van Walter Scott in Blackwoods magazine.
peacock weet in augustus 1818 te zeggen:”iedereen praat erover”, “universeel gekend en gelezen”
ze wonen inmiddels in great russell street
62B
lackington zou normaal niet hebben herdrukt.
maar het vampierenverhaal van byron maakte veel ophef en daardoor nieuwe belangstelling.
dwz “the vampyre” a tale by Lord Byron
in april 1818. later aangepast, anoniem, maar de reclame was gemaakt.
F snel uitverkocht,
de slechte kritieken deden ook goed werk,
M verdiende eraan wat heden 3000 euro zou zijn -
meer dan wat S ooit bij zijn leven aan zijn schrijven verdiende.
63
1823:”presumption”, geschreven door reichard peake, speelde jaren, heel engeland rond, snel vertaald.
daar heeft het monster een blauwe huid en een toga
monster wordt vernietigd door een sneeuwlawine; had men niet; daarom liet met en linnen olifant neervallen; die viel te vroeg
64
veel addenda aan de nu gebruikelijke F-mytholgie die niet in het boek staan:
-de assistent, hier nog Fritz.
-F die uitroept: it lives! it lives!
-creature kan niet spreken!!
65
vele toneelstukken,
nog andere latere vaste ingrediënten: ellentriek, the “mob”,
monster en dokter gaan samen ten onder
66
Mary woonde er een bij in de English opera house in 1823. was er tevreden over.
ze is blij dat het publiek kennelijk enorm onder de indruk is.
nochtans verdienden auteurs aan zoiets toen nul copyright, boek kon gewoon worden geplunderd.
acteur daar speelde kort tevoren ook de vampyre.
67
aldoor metafoor in soc en pol debat; eerste keer in 1824;
toekomstig eerste minister george canning: “nu we slaven hebben vrijgelaten, moeten we ze opvoeden,
anders creëren we met onze negers een monster van frankenstein.”
M blij met deze uitdrukking.
plus wil zeggen dat erg populair.
vele jaren later ierse onafhankelijkheid daniel teniel ieren zijn monster van frankenstein
cfr “the irish frankenstein” ipv het monster;
leegte, geen naam, is daarom een lege identiteit, kan gemakkelijk worden ingevuld;
de onschuld, de verloren onschuld, de wraak, de wetenschap, de hoogmoed, …
genoemd in de roman:
27x het monster
25x the fiend, dwz duivel
15x demon, creature, wretch dwz ellendeling
soms “ogre”, dwz boeman
sarah karlov over rol van haar pa “creature” ipv monster
F beantwoordt aan romantisch concept verwoord door keats, “negative capability”,
het vermogen om in raadsel en mysterie en onbeantwoorde vragen te leven,
Zonder op het einde morele en inhoudelijke duiding.
maar weinig herinterpretatoren bleven zo aan het oppervlak als Mary.
68.
1831: Mary herziet F;
byron shelley polidori dood, romantiek dood, victoriaans, biedermeier
*incest weg, Elisabeth ipv nicht nu een vondeling, geadopteerde zus
*meer moralistische toonaard
*walton is innerlijk meer obsessief
*monster meer bloeddorstig dan hulpeloos! M deed hiermee zelf de toneelbewerkingen na.
*pas hier schrijft ze in die inleiding de conceptie van het monster - wellicht commercieel om F met Byron te liëren.
zo creëerde ze nog een tweede mythe; die van de creatie van de mythe van F.
69.
de inleiding deed ze wat ze wil want niemand kon haar corrigeren.
“hoe zou het eigenlijk zijn met?”
-clair - - enige die in 1831 nog leeft is stiefzus; kind met byron, alba, allegra, klooster, dood; niets meer mee te maken willen hebben
zij dacht: nu zeker voor altijd een band, maar byron wel het kind erkennen doch op voorwaarde clairmornt voor altijd uit haar buurt
aanvankelijk opgevoed door de shelley’s
op vijftien maanden naar byron,
kind herdoopt tot allegra
romeins katholiek klooster
dat kind is maar vijf geworden, tyfus
claire beschouwde byron voor altijd als een moordenaar
byron nochtans erg schuldig. op haar graf:”ik zal naar haar gaan, maar zij zal nooit meer naar mij komen”
-byron dood in 1824, op 36-jarige leeftijd
-polidori zelfmoord door drinken blauwzuur, 1821, 26-jarige leeftijd; eiste “the vampyre” op maar werd daardoor geschandaliseerd:
ofwel wel geschreven en dan willen teren op roem, ofwel ni eens geschreven! + gokschulden;
-Shelley verdronken in een baai, the courier:“nu zal hij rap genoeg weten of er een god is!” la spezzia, 1822, 30-jarige leeftijd.
dus:
wellicht gedramatiseerde versie is enige bron.
70
mijn volgende lezing zal trouwens gaan over die verdrinkingsdood van Shelley,
tijden waarin de gothic beroemd was
hoewel al zelfs bijna over hoogtepunt heen
shelley, die verdronken is in een binnenzee, in een boot genaamd “don juan”, zijnde een werk va byron, zei twee dagen voor zijn verdrinkingsdood
dat hij gedroomd had dat dit kind uit de zeegolven naar omhoog was verschenen en een gebaar maakte dat hij moest komen
gaan wonen in lerici. vlakbij baai. liefde voor water altijd. dit perfectie.
lyrici is vissersdorp. gehuurde Villa Magni.
slecht huwelijk, veel gekibbel, gebekvecht. S in een crisis. slaapwandelde weer zoals heel vroeger.
hallucinatie van dood naakt kind dat opstijgt uit de zee, handen naar hem uitreikend. allegra? (is inmiddels dood)
gevoelen van desillusie.
“percy moet hier weg”
de williamsen leven zeer nauw samen.
arriveren boot door trelawny
S wilde dat die “ariel” zou heten. - blijkt: don juan. in dikke letters geverfd op het hoofdzeil. byrons bevel.
alludeert tevens op S doen met Jane en met Claire, oa.
afkrabben lukte niet, dan maar eruit geknipt.
bolivar arriveert een maand later; is pronkstuk.
nog n nachtmerrie van S:
bebloed en verzombied komen de williamsen waarschuwen dat de zeevloed het huis in bezit neemt.
S schijnt zichzelf te wurgen
aan bed van M, klaar om haar aan te vallen - Mary herbeleeft hier Frankenstein
hunt arriveert ook bij villa magni.
hij wil byron in pisa verwittigen dat hij er is.
S met williams en captain roberts en zeejongen charles vivian naar Livorno, naar byron dus.
M smeekt hem niet te gaan, ze voelt zich een gevangene hier.
4 juli brief van S aan M. tegen M haar wil zullen ze in Villa Magni blijven.
S, williams en boy-sailor charles vivian terug, ondanks slecht weer.
somers waren hier vaa plotse, lokale stormuitbarstingen. daarin verdween de Don juan.
ze hadden geen dek en de zeilen waren zeer moeilijk neer te halen.
twee passanten hebben gebruld Haal de Zeilen neer - to no avail.
roddel dat ze verboden werden te landen op militair domein
dat ze met opzet geramd werden door militairen
de boot schijnt effectief geramd maar kan ook later pas zijn gebeurd
S riep Ik wil geen hulp!
trelawny was gevraagd geweest echtra top-zeilen bij te maken.
S had gedichten van Keats op zak.
71
(c) louis edward fournser in 1899, in de liverpool walking galery
de drie lichamen werden snel snel begraven in ongebluste kalkputten, was reguliere quanrantaine maatregel.
besteld werd door trelawny ijzeren rek om bovenop te branden.
hout vol wierook voor tegen de stank
15 augustus williams, enkel herkenbaar aan zakdoek en één laars
16 aug Hunt en Byron met koets nar het strand, paar officieren en enkele gefascineerde vissers
lijk blauw vh kalk
uit put, op rek; trelawny improviseert heidens gebed
kalk brand enorm lichtgevend; hoc loco S wordt van materieel helemaal spiritueel, was zo reeds bezig bij leven, wordt nu nog erger.
+ nog symbolisch begraven in rome.
fouten
Mary, Edward John Trelawney, Leigh Hunt and Lord Byron.
-eigenlijk verbrand op warme zomerdag
-S lichaam was ontveld en ontbonden
-leigh hunt bleef in de koets
-byron was zo geschokt door het zicht en verpletterd door de hitte dat hij ging zwemmen
-M er niet bij om gezondheidsredenen zoals toen gebruikelijk
toen wolestone stierf ging Godwin niet naar de begrafenis maar zat binnenskamers en dankbrief naar iemand te schrijven:
M nu ook niet naar de crematie, ook brief schrijvende,
hart was nat, niet gebrand; altijd bij M gebleven. ontdekt na haar dood in reiskoffer.
72
niet alleen maar dood;
haar vierde kind, 12 nov 1819: °percy florence,
blijft wel leven, is in 1831 twaalf
wordt verwend vertroeteld
is ook reden jaarlijkse financiële toelage van de vader van percy shelley
wordt altijd beetje hoger
op voorwaarde dat Mary haar eigen koest houdt en vooral de S niet meer in opspraak brengt
geborgen leven, ook algemeen victoriaans aangebroken, geen ruimte meer voor rebellie.
oude vrijster, wel verliefd op irving washington wou haar niet, italiaanse verbannen officier blackmailde haar later maar zij vergaf hem
73
matilda, vlak na F: over jongmeisje wiens moeder sterft bij bevalling;
verbannen naar schotland; dan neemt pa haar terug.
pa ziet in haar zijn gestorven vrouw en komt te close. pa vlucht. meisje erachteraan, te laat, pa zich verdronken.
in die tijd in brieven zegt godwin dat hij op randje van geruïneerd is.
godwin vond het boek afgrijselijk.
in de 1820’s was incest in romantische literatuur standaard.
maar hij was tegen de morbiditeit, M moest léven
hij stuurde haar het ms niet terug.
last man, 1824
is ook pionierswerk in science fiction
verhalen voor damesbladen, en korte biografieën voor encyclopedische werken, vb romeinse keizers. echt huisvlijt.
74
heilig maken van shelley
75.
1896: edison film productie, verschillende films per week
algauw concurrent: universal pictures
# edison 1910: F - expliciet beloofd dat “geschikt voor ieder publiek” (roman had erge reputatie)
film van 15 minuten. uitgebeend tot de essentie. uitdaging qua effecten. vb opbrandende F; in reverse; zo ontstààt hij.
wel maf: edison, uitvinder vd ellentriek; maar in F geen ellentriek aan te pas.
1910 is mode van de chemie; F komt zuiver chemisch tot stand.
(: komt naakt tot leven, maar heeft het volgende moment toch gescheurde lompen aan
F ziet zich in de spiegel en gat dan op in rook; dwz F is projctie van V’s fantasie.
kritiek (er verschenen feitelijk geen film-kritieken):”waarschijnlijk gaan er binnenkort veel meer mensen F van de film kennen dan van het boek”
de film snel weer verdwenen en quasi vergeten: 1 brand in studio. 2 opheffen vd studio en veel verloren. 3 exemplaren verbrand door moralisten.
-in 1981 vertelt Felix Detlaff dat hij in 1950 op rommelmarkt een doos ouwe filmrolletjes kocht - F zit ertussen.
wilde het niet delen, pas in de jaren 90 op dvd.
76.
traditioneel maar één camera-standpunt - - - maar we zien victor aldoor in een spiegel; dubbelgangersmotief
77.
1931: universal
-tussen 1931 en 1948 acht frankenstein-films
alsook dracula en wolfman en invisible man en the mummy
regie james whale, boris karloff, make-up jack pierce.
geen toeval dat de beroemdste F film gemaakt werd tijdens de depressie.
WOI liet zien de terror van machines
crash wall street; depressie. ook in 1931: dracula, jekyll en hyde, en “freaks”.
in crisis is ieder aldoor bang voor het inslaan van de absolute ramp, zwaard damokles.
horrorfilms geven uiting aan die angst.
plus er is troost in mensen te zien die het nog veel erger hebben dan jij.
in 1930 was universal studios de underdog.twee successen wel “the hunchback of notre dame” en “all quiet on the western front”
maar in 1831 pas met dracula en F echte doorbraak echte kassa
february 1831 bela lugosi succes
script universal: brein van een crimineel in het hoofd van het monster. plus: eindscène brandende windmolen.
frits, assistent, verwisselt per ongeluk brein ve goeie mens met ve crimineel.
78.
bela lugosi; pierce baseerde schmink op “the golem” uit 1920; lugosi te ijdel, ik ben een ster in mijn land ik ga hier niet voor vogelschrikker spelen”
hij maakte in plaats daarvan “murders in de rue morgue” nooit zelfde succes.
79.
whale ziet in cafetaria van universal een onbekende acteur, boris;
whale gefascineerd door hoog voorhoofd, dik voorhoofd, wenkbrauwen die veel schaduw maken, harde kaken, veel oogwit
de beroemde whale wenkt hem over, eerste woorden: “jouw gezicht heeft fenomenaal veel potentie.”
karlof is engelsman, naar canada op zijn 20e
toen whale hem zag was ie al 20 jaar onopvallend bezig, ook in Laurel en Hardy films #
weinigen zouden staan te springen om helemaal verborgen te geraken in make-up maar boris was nederig én begerig.
jack pierce is 3 maanden fulltime bezig geweest met make-up-studie voor F
“er zijn 6 manieren voor chirurg om brein te opereren maar victor geen chirurg dus simpelste manier; opensnijden als deksel;
daarom groot voorhoofd, als een schoendoos, met horizontale littekens.
de bouten zijn anode en kathode voor ellentriek
vingernagels zwart met schoensmeer
laarzen van 8 kilo.
onverhoeds succes, een vd eerste blockbusters aller tijden
standaard uiterlijk voor F voortaan.
ook standaard: erg lang wachten voordat oog opengaat. cfr superheldenfims pas na 40 minuten hulk etc
flauw vallend publiek - roddels zeggen die waren door universal ingehuurd
80
blasfemie; “it’s alive!” “now i know what it feels like to be God!”
oplossing; extra introductie, acteur komt vanachter een gordijn en geeft toe dat het een vreselijk verhaal is,
achteraf niet klagen, we hebben jullie nu eerlijk gewaarschuwd.”
desondanks erg veel protest. én erg veel succes en lof.
alleszins dit monster veel meer sympathie dan vele monsters na hem.
81.
F empathie wekken; ben naar licht grijpen; cfr plant naar leven, dier naar warmte, mens naar liefde.
te kort truitje.
gaan zitten, gehoorzaam; kwetsbaar, begerig.
82.
maria-scene:
daarvoor al twee mensen gedood maar dan uit zelfverdediging, monster nog steeds op sympathie rekenen
HL voor eerste keer lacht het monster
scene in vele bioscopen integraal eruitgeknipt
83.
een creature dat niet kan praten
84.
creature in het boek kan erg goed praten
85.
ambigu einde: valt victor van de molen of duwt monster hem?
komt overeen met boek; victor dood, monster in destructie maar misschién nog on the run; HL in vuur ipv in ijs.
na test-screening nieuw einde; elisabeth en victor overleven toch wel nog.
boek: uiteindelijk laatste dat walton ziet;
monster weent voor de uitgeput stervende victor frankenstein,
ofwel droevig voor hem, ofwel voor zichzelf “niets meer om voor te leven"
86
bride of frankenstein, 1935.
nieuwe pak nog 10 kilo zwaarder
nu brandwonden in gezicht van de brandende molen einde deel 1
karloff begon liefdesrelatie met het monster, “my dear old friend"
eerste nieuwe is Bride of Frankenstein: leert spreken; friend, bread, good. bad.
karloff was daar tegen.
er komen meerdere elementen uit het boek in voor, die in de eerste film niet konden
ontmoeting F en bruid: 1 minuut. F reikt uit en zegt “friend”. karloffs allermeest menselijke glimlach ooit.
bruid heeft schrik. “she hate me”.
karloff was niet eens uitgenodigd op de première van de eerste frankenstein!!!
tegen de tweede film as karloff een superster.
tegen de derde had hij wat te zeggen bij universal - aldus minder spreekvaardige frankenstein
maar spoeling werd dun, creature werd karikatuur; zijn derde film is Karloffs zwanenzang.
87
eerste scène is in de villa diodati # mary shelley en byron
mary verdedigt haar boek dwz de eerste film, die als een moreel iets was bedoeld: als een waarschuwing tegen hybris.
88
billy piper
whales eerste idee was: elisabeth doden om er een monster van te maken, afgevoerd, toch gebeurd in penny dreadful.
89
-ook 1939: son of frankenstein = de derde en laatste van karloff
monster nu enkel nog gewelddadig
INTRO YGOR, miserabele boer die toeft in de buurt van kasteel frankenstein - gespeeld door Bela Lugosi.
yoga is ter dood veroordeeld, wegens grafschennis, op ygors verzoek brengt het monster al die rechters om het leven.
xray monsters hart: twee kogels, nog steeds niet dood.
film van anderhalf uur, pas na uur komt karloff uit zn coma.
mediocre film, maar erg populair. januari 1939: vrijdag de dertiende.
“meesterwerk” zeggen kranten, karloff niet mee eens, boos, stopt ermee.
90
de engelse whale geleidelijk aan knetter geworden, en zelfmoord in zwembad, cfr “gods and monsters” 1998, bill condon
in film suggereren dat de horror van de films komt van de horror van WOI aan den lijve.
91
combi’s;
midden jaren 30 zakt de commerce rond F;
wordt dan in dubbelfeature geprogrammeerd met dracula, terug grote hit
1939: dreiging door WOII.
92
uitverkoop:
-house of frankenstein “all together” - karloff terug, maar dan als de gekke dokter.
F nu gespeeld door iemand die echt heet “Glenn Strange”
93
cfr heden superhelden
94
britse “hammer” productions, film studio.
van 1957 tot 1973, zeven F-films.
universal is bavariaans dorp, zwitsers gesuggereerd, vaagweg heden;
hammer is londen en countryside en uitgesproken victoriaans.
a. weg van de universal-films
b. terug naar het boek, dat publiek domein is.
peter cushing, # as victor;
hammer gaat meer over victor dan over het monster
95
in tekenfilms a la hannah en barbara en bugs bunny etc is monster quasi altijd sympathiek en onbegrepen
96
in 1974: boek “Frankenstein - tracing the myth”; literaire waardering, wetenschappelijk bibliograferen mary’s boek.
door christopher small.
harold bloom, essay on frankenstein
99
wanneer M later in Byrons Childe Harold leest, schrijft ze in het boek:”Dear Lake! I shall ever love thee!"
---
---
AARDVARK AT GRAAG KWARK
t was carnaval vannacht.
t was bal van al wat lacht.
althans alvast vanaf halfacht
aan 't strand van cadzand;
waar, aan dat laag gràsland,
dat prachtcarnavalbal plaatshad
dat aardvark gaf.
aardvark van 't stadspark.
vandaar dat tarzan daar al aankwam -
want:
tarzan was aardvarks trawant.
al was dat vandaag wat cassant.
want wàt was aardvark kwaad.
tarzan was laat.
tarzan kwam van brasschaat.
ach ja, sprak tarzan dan tam.
'k zat krap van kas, da's al.
krap van kas, dat zal, kwal!
platzak ja, paljas!
grapjas!
zatlap!
-
raar maar waar,
wat aardvark waarnam,
maar tarzan wàs wat zat.
van twaalf cava's van 't vat.
ga, sprak aardvark,
van al dat banaal kabaal vandààn, man.
ga maar rap naar kazachstan.
vaar maar naar bagdad.
schaats dat pad naar 't panamakanaal,
maak haast, ga naar darmstadt.
ja da-ag, sprak tarzan vaag.
waarna aardvark tarzan
- ach, karma -,
braaf landwaarts zàg gaan -
maar dan naar canada.
waar barbara was.
santa-barbara, tarzans mama.
aan haar kraakpand,
haar praatbarak van lavazand,
had tarzans mama, santa-barbara,
haar gastmaal vannacht.
aan haar slaapzak, zacht als lamsvacht,
waar tarzan laatst haar plaat
van abba graag aanbad,
maar dan alsmaar haar naald daaraan brak.
--
'k dwaal af, dacht tarzan laf...
mama kamt haar haar, da's klaar,
want da's hààr haarlak,
aan dat glasraam -
maar - wat zag tarzan vlak daarnaast?
aan barbara haar wasmand?
parmant, galant, kalm-aan,
charmant als haar sjamaan,
zat, wars van argwaan, slang, ralf slang,
aan barbara's bacchanaal aan.
kak, sprak tarzan strak...
ramp, kramp...
want tarzan was lang bang van slang...
tarzan dacht dat slang satan was.
vals van aard want glad van staart,
als wrat aan barbara haar plataan-tak.
al had slang daar lak aan.
slang was barbara haar knaap.
haar arm schaap, haar slaapaap.
sprak barbara: abracadabra,
dan - tjakaaa!
dan lag, aan haar kaasplank,
mals, want gaar,
haast àl haar waar panklaar;
zalm, garnaal, patat, fazant...
tartaar, banaan, saffraan...
wat sambal...
braadkalfslam maar dan halal...
alsmaar massa's drank - van ananassap.
slang was fan van ananassap.
hmja, dat smaakt,
wat barbara maakt.
wat barbara gaf van haar karaf.
dat spat, dat nat, njam njam...
maar dààrna trad tarzan al aan...
fataal langs haar lantaarnpaal...
hahaha!, sprak slang nasaal.
ga maar rap naar mama.
ga maar aan haar wasbak staan,
ja, vat haar vaat maar aan.
daar slang last had van cataract,
wat abstract,
zag slang daarna pas
dat tarzan gans naakt was.
dat dat vast cadzands naaktstrand was,
dat palmstrand waar tarzan daarstraks
vandaan kwam als straatarm karkas,
als van dat strafkamp van alcatras.
maar wat, zag slang, was tarzan dan kaal.
wat was tarzan schraal.
daar wàs wat schaamhaar, daar laag,
aan tarzans kaasrand;
maar wat hàngt, ààn dat vaal schaamhaar,
tarzans paal daar slap.
tarzans lans,
tarzans lapzwans,
was slap als pap van drap.
aanvaard dat, aal,
sprak barbara schandaal.
sla haar maar lam,
maar wars van tamtàm,
was tarzan allang
half man - half madame.
aarrgggl,
dacht slang wrang.
- - half.... man, half... madame?...
da's kras...
snap dààrvan snars...
da's maf, da's straf...
maar ja - vandààr dan tarzans mascara vandaag...
tarzans hàndtas...
tarzans armband, van smaragd van acht karaat...
vandààr vaak, van pardaf, tarzans frak van astrakan...
maar kàn dat dan?
m'n zak zakt af, 'k sta paf!
sprak slang vlakaf.
5:30
als man
had tarzan kracht van vaart;
maar als madame
was tarzan zacht van aard.
als man van staaldraad, dacht slang na, was tarzan als straatafval -
maar als madame
was tarzan femme fatal.
gans glans tarzans krans,
van pracht, van almacht.
als man, als para, was tarzan hard fan
van stan van samang -
maar als madame was tarzan aartsfan
van raf walschaerts.
ja, dààr kwam tarzan haast klààr van...
althans:
vanaf thans
was tarzans naam:
chantal.
chantal van 't galabal.
maar:
aardvark,
aardvark at graag kwark.
aardvark was krank van ham.
vandaar dat dat lastpak,
naar barbara haar klaagzang afstak,
straks aan haar afdak langskwam.
maar dat bracht dan ambras,
als tarzan chantal was.
chantal slash tarzan.
daar kwam dra drama van.
daar dat half kalf, dat aardvark was,
tarzan lààkt als madame.
ja, wàlgt daarvan.
rap dan! gaf slang raad.
pak rap barbara haar badpak,
van haar wasdraad,
da's hààr maat.
haar badpak van zwart kant,
al zag dat transparant, haast als plakband!
wat smal, past chantal.
waarna barbara haar aanmaant:
jank maar al!
want, ja: alarm!
aardvark blaast warm!
dat vraagt al wraak,
dat raaskalt maar raak als blaaskaak!
aandacht, slang,
blaft, mank van stank, aan barbara haar bank, aardvark frank.
maak plaats!
haal babs haar dàgkaart!
"ja maar - ja maar" - bàsta!
haal babs haar pàsta!
bak haar pan van paschkakaas!
aardvark was baas!
laat dat! raast barbara.
daar slang aardvark al aanvalt.
ach, kaakslag!
al schaaft barbara haar slagzwaard,
daar aardvark slang afslaat.
chantal plant al haar hartaanval
maar dat lapt barbara aan haar laars.
van hààr vangt aardvark vandaag
haar hard pak slaag.
baf! van haar staf;
tjak! van haar matrak,
pats! van haar karwats.
knal! van haar sambabal.
dan klapt, krabt, trapt, stampt barbara
aardvark dwars, als naar japan, ras naar mars.
ja, naar 't walhalla -
want --- aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa!!!
daar kraakt,
daar ramt, vlamt, knalt aardvark,
astraal,
van àl wat was, vandaan.
als straf,
paf,
landt aardvark aan dat massagraf,
waar karl marx lag.
